'देवगिरी'त उभे होते दोन मिनार

मराठीत छापील स्वरूपातील माहिती मोठ्या प्रमाणात उपलब्ध आहे, ती माहिती आंतरजालावर युनिकोड स्वरूपात उपलब्ध करून देणे हा ज्ञानभाषा मराठी समूहाच्या #मराठीयुनीकोडिंग उपक्रमाचा उद्देश आहे. तुमच्याकडे देखील अशी जुनी, कोणत्याही विषयावरील ज्ञानवर्धक माहिती उपलब्ध असेल तर ९०५२३४४४७६ या क्रमांकावर संपर्क साधा.

या उपक्रमातील चौथा लेख :
___________________

'देवगिरी'त उभे होते दोन मिनार

देवगिरीच्या किल्ल्यासमोर एक नव्हे, तर दोन मिनार होते,  असे  चित्र भारतीय पुरातत्व खात्याच्या हाती लागले आहे. या चित्रामुळे पुरातत्व खात्यासमोर संशोधनाचे आव्हान उभे ठाकले आहे.

पुरातत्व खात्याच्या येथील कार्यालयाचे अधीक्षक डॉ. एस.के.मित्रा यांनी ही माहिती दिली. हे चित्र नुकत्याच प्रकाशित झालेल्या एका पुस्तकात प्रसिद्ध करण्यात आले आहे. सन सतराशेमध्ये हे चित्र काढण्यात आले आहे. जलरंगांचा वापर करून ते रंगविण्यात आले आहे. त्या चित्रात सध्या अस्तित्वात असलेल्या मिनाराच्या दक्षिणेस हा दुसरा मिनार दर्शविण्यात आला आहे. चित्रकाराचे नाव मात्र समजू शकले नाही. 

सध्याचा चारमिनार पंधराव्या शतकात अल्लाउद्दीन खिलजीने बांधलेला आहे. इराणी पद्धतीने बांधलेल्या या मिनाराची उंची 63 मीटर आहे. या मिनाराचा बुंध्याजवळचा परीघ २१ मीटरचा असून,  वरच्या बाजूने मिनार निमुळता होत गेलेला आहे. चार मजल्यांच्या या मिनारास आतून गोलाकार जिना आहे. प्रत्येक मजल्यावर सज्जा आहे. 

याच पद्धतीने दुसरा मिनार उभारलेला या चित्रात दर्शविण्यात आला आहे; परंतु हा मिनार किल्ल्यासमोर अस्तित्वात असल्याची काहीही चिन्हे,  खुणा किंवा अवशेष सध्या उपलब्ध नाहीत.  त्यामुळे हा मिनार नेमका होता की नाही,  होता तर कोठे बांधण्यात आला होता,  तो कोणी बांधला, तो मिनार उद्ध्वस्त होण्याची कारणे कोणती, आदी अनेक प्रश्न निर्माण झाले आहेत.

सकाळ : २० नोव्हेंबर २००१
संकलन - प्रा. र. भ. वनारसे
अंजली रणदिवे  यांनी हा लेख टंकित करून युनिकोडमध्ये उपलब्ध करून दिल्याबद्दल त्यांचे शतशः आभार.

#जुनेलेख