रिझर्व बँकेची पहिली नोट
सोमवार १ एप्रिल १९३५ मध्ये भारतीय रिझर्व बँकेची स्थापना झाली. त्यावेळेस बँकेचे मुख्यालय कोलकाता येथे होते. जोपर्यंत स्वतःच्या नोटांची निर्मिती होत नव्हती तोपर्यंत आर बी आय ऍक्ट ,१९३४ सेक्शन २२ प्रमाणे ब्रिटिश मालिकातील नोटाच भारत सरकारच्या नोटा म्हणून चलनात होत्या. बँकेने आपली स्वतःची पहिली ५ रु ची नोट १९३८ मध्ये 'जॉर्ज VI ' च्या पोट्रेटची काढली. ह्या रिझर्व बँकेने काढलेल्या पहिल्या नोटेवर दुसरे गव्हर्नर सर जेम्स टेलर ह्यांची सही होती. १९४० मध्ये १ रुपयांच्या नोटेची पुनर्निर्मिती करण्यात आली. त्यावेळी युद्ध काळात या नोटेची किंमत १ रुपयाच्या नाण्याइतकी होती.
नोटांची सुरक्षा
बँक ऑफ बंगाल ने नोटांचे चलन सुरु करताना ज्या तीन मालिकांमध्ये नोटा प्रस्तुत केल्या त्यापैकी तिसरी मालिका म्हणजे ब्रिटानिया. यात नोटेच्या सुरक्षेच्या दृष्टीने काही फेरबदल करण्यात आले होते. १८६१ मध्ये 'पेपर करन्सी ऍक्ट' ब्रिटिशांनी लागू केला. तेव्हापासून भारतातील चलनाचे सर्वाधिकार त्यांनी ताब्यात घेतले. अकाउंटंट जनरल आणि कंट्रोलर ऑफ करन्सी या अधिकाऱ्यांची त्यासाठी नेमणूक करण्यात आली. ब्रिटिशानीही बँक ऑफ बंगाल प्रमाणे या नोटा मालिकांमध्ये प्रस्तुत केल्या. पहिली मालिका 'व्हिक्टोरिया पोर्ट्रेट ' या नावाने काढण्यात आली. यात १०, २०,५०,१०० आणि १००० च्या नोटांचा समावेश होता. त्यावर दोन भाषांच्या लिपिंचा समावेश होता. सुरक्षेसाठी या नोटांवर 'वॉटर मार्क' , अधिकाऱ्याची सही, आणि नोटेचा रजिस्ट्रेशन नंबर या गोष्टींचा समावेश करण्यात येत असे.
टंकलेखन:-प्रियांका कुंटे
संकलन:-सौ.मंजिरी होनकळसे
#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
छान अप्रतिम
ReplyDelete